Ekonomi Ne Zaman Normalleşecek?

Kovid-19 Sonrası Döneme İlişkin Normalleşme Süreci Planları

Türkiye’de yeni vaka ve can kaybı verileri yavaşlarken ekonominin ne zaman açılacağı tartışmaları gündemde öne çıkıyor.

Medya haberlerine göre hükümet nezdinde “Normalleşme planı” hazırlıklarına ilişkin planlamaların başladığı belirtilmiştir. 

Aşama 0 (Hazırlık dönemi): 4-26 Mayıs 2020, Aşama 1: 27 Mayıs-31 Ağustos 2020, Aşama 2: 1 Eylül-31 Aralık 2020, Aşama 3: 1 Ocak 2021 – Kovid-19 için aşının geliştirilerek uygulandığı tarih (şayet 1 ve 2’nci aşamada aşı henüz geliştirilerek uygulanmamış ise). 27 Mayıs-31 Ağustos arasındaki 1. aşamada, restoran ve kafelerin mesai saatleriyle sınırlı olmak üzere ve katı fiziki mesafe koşuluyla açılması öngörülüyor. 

Bu aşamanın, 14 gün boyunca Kovid-19 pozitif vaka ortaya çıkmaması halinde hayata geçirilmesi planlanıyor. 1 Eylül- 31 Aralık 2020 tarihleri arasındaki 2. aşamada ise restoran ve kafeler için fiziki mesafe ve hijyen kuralları uygulanarak saat sınırının kaldırılması planlanıyor. Bunun için de 30 gün yeni Kovid-19 vakası görülmemesi gerekiyor.

İçişleri Bakanlığı’nın örnek çizelgesine göre, 3. aşamada da restoran ve kafeler fiziki mesafe ve hijyen kuralları uygulanarak herkese (yaş sınırı uygulanmadan) açılacak. 2021’de başlayacak. 3. aşama için öngörülen bu plana göre de ülke genelinde pozitif vaka çıkmaması beklenecek.

Ekonomi Ne Zaman Normalleşecek? Serhat Gürleyen / Direktör,İş Yatırım

Türkiye korona salgınına karşı başarılı bir mücadele veriyor. Bilim Kurulu’nca tavsiye edilen sosyal mesafeyi ve izolasyonu artıran önlemlerin Ankara tarafından tam olarak uygulanmasının sonuçlarını almaya başladık. Sağlık personelimizin özverili çalışması ve son yıllarda yoğun bakım yataklarına yapılan yatırımların da yardımıyla başarılı sonuçlar alıyoruz.

Son açıklanan veriler yeni vaka ve can kaybının gerilemeye başladığını ve iyileşenlerin hızla arttığını gösteriyor. Açıklanan rakamlar ana değişkenlerini daha önce paylaştığım matematiksel modelin tahminlerinden daha iyi gidiyor. Can kaybı modelin tahmin ettiğinden 10 gün önce ve daha düşük seviyelerde tepe yaptı. İyileşen sayısı öngördüğümüzden daha iyi gidiyor.

Bu başarılı performans doğal olarak ekonomi ne zaman açılacak sorusunu akla getiriyor? Bu sorunun cevabı hiç kuşkusuz sadece Türkiye’ye bağlı değil. Ekonomik olarak güçlü bağlarımız olan Avrupa’da, Ortadoğu’da ve Rusya’da salgının seyri de büyük önem taşıyor. Küresel bir salgına karşı ulusal başarı ekonominin normale dönmesi için maalesef yeterli değil.

Sevindirici olan; Avrupa’nın çoğu ülkesinde vaka sayısı ve can kaybının tepe yapıp gerilemeye başladığını görüyoruz. Bu ülkelerin çoğu maalesef Türkiye’ye göre çok daha ağır bedeller ödedi. Can kaybı daha fazla oldu. Sağlık sistemleri kilitlendi. Ama en kötü geride kaldı. Çoğu Avrupa ülkesinde mayıs ortalarından itibaren kademeli bir açılma öngörüyoruz.

Türkiye’de ekonomi ne zaman normalleşmeye başlayacak sorusunun cevabı Bilim Kurulu’nun vereceği tavsiye kararı ile şekillenecek. Açıklanan veriler salgının mayıs başından itibaren hızla kontrol altına alınacağına ve haziranın ilk haftasından itibaren (ilk tahminimizden bir hafta önce) ekonominin kademeli olarak açılabileceğine işaret ediyor.

Ekonominin açılma süreci hiç şüphesiz vaka sayılarının dikkatle izlendiği deneme yanılmayla ilerleyen bir algoritmaya bağlı olacak. Vaka sayısının artmaya başlaması durumunda bölgesel kapatma ve karantina örnekleri görebileceğiz.

Her şey yolunda giderse, hastalık sonrası normalleşme sürecinin eski normalden çok farklı bir yeni normale evrildiğini göreceğiz. Fabrikalarda üretim sürecinin yeniden şekillendiği, alışveriş merkezlerinde restoranlarda sosyal mesafenin korunduğu, online alışverişin cirolardaki payının arttığı, seyahatlerin kısıtlandığı, dijital ziyaretin normal ziyaretin yerini aldığı yeni bir normale alışacağız.

Ekonomide normalleşme işaretlerinin görülmeye başlaması maalesef piyasalarda oynaklığını azalacağı anlamına gelmiyor. 2008 kriz seviyesinin altına inen PMI rakamları geçici de olsa dünya ekonomisinde çok sert bir daralmaya işaret ediyor.

Doların küresel olarak yükseldiği ve gelişmekte olan ülkelere para girişinin azaldığı talihsiz bir konjonktüre denk gelen korona şokunun temel dengeleri zayıf gelişmekte olan ülke ekonomilerinde ani duruşa yol açma ihtimali halen devam ediyor.

Türkiye’nin temel dengeleri bizce halen güçlü. Dışsal şoklara karşı dayanıklılığımızı defalarca ispat ettik. Ancak kredi notumuz düşük. Avrupa ekonomisinde öngörülenden uzun bir durgunluk veya gelişmekte olan ülkelerdeki ekonomik-politik şoklar Türkiye piyasalarında oynaklığın yeniden artmasına neden olabilir.

AVM’ler Ne Zaman Açılacak?